Research article    |    Open Access
Culture Academy 2021, Vol. 1(1) 40-68

Türk Halk Anlatılarında Peri

Fadime Tikbaş Apak

pp. 40 - 68

Publish Date: December 31, 2021  |   Single/Total View: 1/2   |   Single/Total Download: 3/1


Abstract

Periler Türk kültürünün hem yazılı hem de sözlü edebiyat türlerinde kendine yer bulan ortak bir motiftir. Özellikle anlatmaya dayalı türlerden biri olan masallar perilerin yoğun olarak tespit edildiği anlatılardır. Anlatı ve inançların olağanüstü şahıs/varlık kadrosu içinde değerlendirilen perilerle ilgili veriler, onlara dair detaylı bir tasviri olanaklı kılmaktadır. Anlatı ve inançlar aracılığıyla perilerin cinsiyetleri, görünüşleri, güçlü ve zayıf yanları, sihirleri, yeminleri, insan ve toplumla ilişkileri, yaşadıkları yerler kısacası fiziksel, varlıksal/kişisel ve toplumsal yönleriyle ilgili büyük bir kültürel bellek oluşmaktadır.Bu çalışma kapsamında Türk halk anlatılarında periler konu edilmektedir. Kavram olarak peri, Türk kültürünün temel metinlerinden Altun Yaruk, Kutadgu Bilig ve Dîvânu Lügati’t-Türk’te perinin karşılıkları; Türkçe Sözlük ile Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde, Yeni Tarama Sözlüğü ve Derleme Sözlüğü’nde, kısa adı TEBDİZ olan Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü’nde periyle ilgili tanımlar ve ifadeler, halk inanç, uygulama ve anlatılarında perilerin yer alma biçimleri üzerinde durulan konulardandır. Böylelikle perilerin bütüncül bir bakış açısıyla özellikleri ortaya çıkmakta; Türk kültür belleğinde kalıplaşmış “peri” algısı görünür olmaktadır. Ele alınan bu başlıklar ve elde edilen veriler peri motifinin güncel kültürel üretimlerde kullanımı için de geleneksel kültürü referans alan bir belleği ortaya koymaktadır. Bu bellek aracılığıyla, kısa bir internet taramasıyla görülebilecek perinin kullanım alanlarının genişliği, Türk anlatı belleğinden/geleneğinden beslenen ve aynı zamanda kültürel ekonomik alanlarda yeniden üretilen bir unsur olması yönüyle de geleneği besleyen halinin devamı sağlanacaktır.

Keywords: Peri, halk inançları, halk anlatıları, kültürel bellek, kültür ekonomisi


How to Cite this Article?

APA 7th edition
Apak, F.T. (2021). Türk Halk Anlatılarında Peri. Culture Academy, 1(1), 40-68.

Harvard
Apak, F. (2021). Türk Halk Anlatılarında Peri. Culture Academy, 1(1), pp. 40-68.

Chicago 16th edition
Apak, Fadime Tikbas (2021). "Türk Halk Anlatılarında Peri". Culture Academy 1 (1):40-68.