Research article | Open Access
Culture Academy 2025, Vol. 5(1) 43-65
Yaşayan Kültürel Miras Bağlamında Kentsel Alanda Geleneksel Değerleri Korumak: Balat Sokak Sanatı ve Grafiti İncelemesi
pp. 43 - 65
Publish Date: June 30, 2025 | Single/Total View: 20/10 | Single/Total Download: 26/16
Abstract
Tarihsel süreç içerisinde kentsel mekânlar, bulunduğu dönemin politik, sosyo-ekonomik ve kültürel anlayışına göre dönüşüm geçirmektedir. İstanbul, yalnızca bulunduğu coğrafi konum ve ticari faaliyetlerin yoğun bir şekilde yaşandığı bölge olması dolayısıyla küresel ve dünya kenti değil; aynı zamanda kültürel ve etnik açıdan da oldukça zengin bir konumda bulunduğundan farklı dine, dile, kültüre sahip olan insanların bir arada varlığını devam ettirmesi açısından da kültürel düzeyde küresel bir kent konumundadır. Bu çalışmada, İstanbul’un önemli tarihi semtlerinden biri olan Balat’ta geleneksel değerlerin korunması ve sürdürülebilirliği açısından yaşayan kültürel miras unsurlarının fiziksel mekândan sanal mekâna taşınma süreci ele alınmıştır. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi’ne 2006 yılında taraf olan Türkiye’nin günümüze kadar kaydettirmiş olduğu unsurların Balat semtinde kentsel alandaki yansımaları incelenmiştir. Bu bağlamda, çalışma, Henri Lefebvre’in mekânın toplumsal üretimi ve üçlü mekân görüşü (mekânsal pratik, mekân temsilleri ve temsil mekânları) teorik çerçevesinde şekillendirilmiştir. Dünyada 1960’lı yıllardan itibaren başlayan, Türkiye’de ise 1980’li yıllarla birlikte etkisini gösteren sokak sanatı ve grafiti çalışmaları Balat semtinde örnek olarak incelenmiştir. Çalışmada, geleneksel kültürel unsurların korunmasında ve sürdürülmesinde sokak sanatı bağlamında dijitalleşme sürecinin önemi ve etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmada ilk olarak yaşayan kültürel miras kavramı açıklanmış, ardından Henri Lefebvre’in kentsel mekân üzerindeki tanımlamalarından yola çıkarak sokak sanatı ve grafiti çalışmaları yaşayan kültürel miras bağlamında irdelenmiştir. Daha sonra, sokak sanatı çalışmalarının fiziksel ve sanal mekânda geleneksel değerlerin korunması ve sürdürülmesindeki rolü ele alınmıştır. Son olarak, Balat semtindeki sokak sanatı ve grafiti çalışmaları ile bu çalışmaların yeni medyadaki yansımaları, nitel içerik analizi yöntemiyle eleştirel bir yaklaşımla incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda, Balat'taki sokak sanatı ve grafiti uygulamalarının, geleneksel kültürel mirasın hem fiziksel mekânda yeniden canlanmasına hem de dijital platformlar aracılığıyla tanıtımına önemli katkılar sağladığı ve bu alanda dijitalleşmenin dönüştürücü potansiyelini ortaya koyduğu tespit edilmiştir.
Keywords: Yaşayan Kültürel Miras, Sokak Sanatı, Geleneksel Değerler, Balat, Dijitalleşme.
APA 7th edition
Aksu, B. (2025). Yaşayan Kültürel Miras Bağlamında Kentsel Alanda Geleneksel Değerleri Korumak: Balat Sokak Sanatı ve Grafiti İncelemesi. Culture Academy, 5(1), 43-65.
Harvard
Aksu, B. (2025). Yaşayan Kültürel Miras Bağlamında Kentsel Alanda Geleneksel Değerleri Korumak: Balat Sokak Sanatı ve Grafiti İncelemesi. Culture Academy, 5(1), pp. 43-65.
Chicago 16th edition
Aksu, Burcu (2025). "Yaşayan Kültürel Miras Bağlamında Kentsel Alanda Geleneksel Değerleri Korumak: Balat Sokak Sanatı ve Grafiti İncelemesi". Culture Academy 5 (1):43-65.
Ahunbay, Z. (2016). Kentsel Korumada Temel İlkeler ve Fener-Balat. İ. D. Zeynep Ahunbay içinde, Neoliberal Kent Politikaları ve Fener-Balat-Ayvansaray Bir Koruma Mücadelesinin Öyküsü (s. 3-16). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Akın, N. (2016). Haliç'te Bir Rehabilitasyon Alanı: Balat. İ. D. Zeynep Ahunbay (Dü.) içinde, Neoliberal Kent Politikaları ve Fener-Balat-Ayvansaray Bir Koruma Mücadelesinin Öyküsü (s. 17-42). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Alioğlu, N. (2015). Duygusal Tatmin Aracı Olarak Sosyal Medya Kullanımı Üzerine Bir Alan Araştırması. İstanbul Journal of Social Sciences , 11.
Aral, H. (Bahar 2021). Kültürel Bir Pratik OLarak Grafiti ve Sokak Sanatı: Atina Örneği. Millî Folklor(129), s. 217-228.
Baykan, A. ve diğerleri. (2011). Yaşayan Bir Tarihi Miras Alanına İlişkin Muhalif Durumlar: Büyük Valide Han. L. S. Deniz Göktürk içinde, İstanbul Nereye? Küresel Kent, Kültür, Avrupa (s. 107-126). İstanbul: Metis Yayınları.
Biçici, E. (2018). Ayna Olarak Instagram. Online Academic Journal of Information Technology , 9(35).
Binzet, A. C. (2020). Kentler ve İzler Cumhuriyet'ten bugüne Ankara'nın sanat-politiği. Ankara: Telgrafhane Yayınları.
Budak, H. (2016). Kamusal Alanda Dönüşen Yapılar: Agoradan Sanal Uzama. SEFAD, 36, 507-530.
Çalışkan, O. (2014). Kamusal Alan Bağlamında Ağ Toplumu ve Yeni Kamusal Alan Arayışı. Maltepe Üniversitesi · İletişim Fakültesi Dergisi , 1(1).
Eagleton, T. (2005). Kültür Yorumları. (Ö. Çelik, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Erkan, N. E., & Altıntaş, S. (2018). Soylulaştırmanın Gündelik Hayattaki Görünümleri: Balat’ın Mekânsal ve Sosyal Dönüşümü. İdealkent, 9(23), 292-335. https://doi.org/10.31198/idealkent.416805.
Gökalp, Z. (2010). Türkçülüğün Esasları. (K. Bek, Dü.) Bordo Siyah Yayınları.
Habermas, J. (2003). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları.
Harvey, D. (2019a). Sosyal Adalet ve Şehir. (M. Moralı, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Harvey, D. (2019b). Postmodernliğin Durumu. (S. Savran, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Kavalcı, L. (2010). Balat’ın mekânsal gelişim süreci [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Lefebvre, H. (2015). Şehir Hakkı. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
Lefebvre, H. (2017). Diyalektik Materyalizm. (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
Lefebvre, H. (2019a). Kentsel Devrim. (S. Sezer, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
Lefebvre, H. (2019b). Mekânın Üretimi. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
Lynch, K. (2020). Kent İmgesi. (İ. Başaran, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Marx, K., Engels, F. (2012). Komünist Manifesto. İstanbul: Sayfa Yayınları.
Mumford, L. (2019). Tarih Boyunca Kent Kökenleri, Geçirdiği Değişimler ve Geleceği. (T. T. Gürol Koca, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Pashayeva, A. (2018). Sokak Sanatı ve Grafitinin Sanatsal Niteliği Hakkında Sanat Eğitimcilerinin Görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Smith, N. (2006). Yeni küresellik, yeni şehircilik: Küresel kentsel strateji olarak soylulaştırma. İlknur Urkun, İ. ve Gündoğdu, İ. B. (Çev.), Planlama Dergisi, 2, 13-27.
Taştepe, Ç., Şahin, S. A.. (2018, Aralık). Sokak Sanatı, Graffiti Tekniği ve Moda Alanındaki Uygulamaları. Kesit Akademi Dergisi (The Journal of Kesit Academy), 4(17), s. 455-466.
UNESCO Türkiye Milli Komisyonu. (2013). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleceği Türkiye Deneyimi. (E. Ö. M. Öcal Oğuz, Dü.) Ankara.
Williams, R. (1993). Kültür. (S. Aydın, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
Yaslıkaya, R. (2016, 20-22 Ekim). Kentsel Yenileme mi? Soylulaştırma mı? 4. Uluslararası Kentsel ve Çevresel Sorunlar ve Politikalar Kongresi. İstanbul, Türkiye.
Elektronik Kaynaklar
URL-1: “Culture” https://www.unesco.org/en/culture. (E.T: 04.01.2025).
URL-2:“UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri” www.unesco.org.tr:https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/ UNESCO-Somut-Olmayan-K%C3%BClt%C3%BCrel-Miras-Listeleri. (E.T: 04.01.2025).
URL3: Üstün, B. [@hayvanbustun]. (2024, 14 Nisan). #kötükedişerafettin ile #semtoturuşu #balat yapim aşamasi graffiti. Instagram. https://www.instagram.com/hayvanbustun?igsh=YTJvNGthNzUxeWZv. (E.T: 05.01.2025).
URL4: Graffiti Türkiye [@graffiti.turkiye]. (2022, 8 Mayıs). #istanbulart #muralart #painting #spaceart #artistanbul #sokaksanatçıları Instagram.https://www.instagram.com/graffiti.turkiye?igsh=cWNic3ZneDNkaTVu, E.T: (05.01.2025).
URL-5: “İstanbul'da Haliç'e yakın Balat semtindeki duvarda sokak sanatı grafiti.”https://www.alamy.com/istanbul-turkey-january-15-2023-street-art-graffiti-on-the-wall-in-the-balat-district-near-the-golden-horn-in-istanbul-image544938275.html, (E.T.: 05.01.2025).
