Research article    |    Open Access
Culture Academy 2025, Vol. 5(1) 66-96

Konya Kent Belleğinde Saklı Bir Filozof: Eflatun (=Platon)

Yıldız Işık

pp. 66 - 96

Publish Date: June 30, 2025  |   Single/Total View: 0/0   |   Single/Total Download: 0/0


Abstract

Batı dillerinde Platon, Müslüman ülkelerde ise Eflatun adıyla bilinen filozof, MÖ 427-347 yılları arasında yaşamış, Atina’da doğmuş ve orada ölmüştür. Türkiye Selçuklu döneminde başkent yapılan Konya’da kendisine atfedilen kutsallıkla Eflatun söylenceye dönüştürülerek “kentin kurucusu” yapılmış, Konya’da adına mezar oluşturulmuş; bir heykele, kiliseye, mescide, mahalleye ve manastıra adı verilmiş, en sonunda ise Konya-Beyşehir’de Hitit kabartmalarıyla bezeli bir anıtın Eflâtun Pınarı adıyla ünlenmesi sağlanmıştır.

Alanyazın taramasına dayalı betimsel çalışmanın amacı, Türkiye Selçuklu döneminde Konya’daki bazı kentsel mekanların filozofla özdeşleştirilerek Eflatun Heykeli, Eflatun Mezarı, Eflatun Kilisesi, Eflatun Mescidi, Eflatun Mahallesi, Eflatun Manastırı ve Eflatun Pınarı adının verilişini, işlevlerini serimlemektir. Makalenin ulaştığı sonuç, Eflatun adının İslam dünyasında ilmin ve düşüncenin hemen her dalında, tasavvufi yaşantının çeşitli aşamalarında hatta bir renk için simge olarak günlük yaşamda sıklıkla söylenen bir ad olduğundan hareketle, Platon’un yüzyıllarca İslami kaynaklarda söylencelik düzlemde ele alınması sebebiyle “İlahi Eflatun” adlandırmasıyla filozofa gösterilen bir saygının parçası olarak Konya kent belleğinde saklandığı gösterilmektedir.

Keywords: Söylence, kent belleği, Selçuklu, Konya, Eflatun


How to Cite this Article?

APA 7th edition
Isik, Y. (2025). Konya Kent Belleğinde Saklı Bir Filozof: Eflatun (=Platon). Culture Academy, 5(1), 66-96.

Harvard
Isik, Y. (2025). Konya Kent Belleğinde Saklı Bir Filozof: Eflatun (=Platon). Culture Academy, 5(1), pp. 66-96.

Chicago 16th edition
Isik, Yildiz (2025). "Konya Kent Belleğinde Saklı Bir Filozof: Eflatun (=Platon)". Culture Academy 5 (1):66-96.

References

    Kaynakça

    Abdullayev, E. (2011). Şihabüddin Es-Sühreverdî’nin Felsefî Hikâyeleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi.

    Ahmed Eflaki (2006). Ariflerin Menkıbeleri (çev. T. Yazıcı), İstanbul: Kabalcı.

    Al, M. (2011). Kentte Bellek Yıkımı ve Kimlik İnşası–Palimpsest: Ankara Atatürk Bulvarı Bağlamında Bir İnceleme. İdeal Kent, (4).22-36.

    Ataç, N. (2021). On İkinci ve On Üçüncü Yüzyıllarda Anadolu’da Bizans-Selçuklu Kültürel İlişkileri ve Yerel (Yerleşik) Sanat. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi.

    - (2024). Bizans’tan Türk Dönemine Bir Maddi Kültür Örneği: Konya ile Sille Arasındaki Akmanastır. Sanat Tarihi Dergisi, 33 (1), 73-111

    Atçeken, Z. (2003). Selçukluların Konya'da Camiye Çevirdikleri İlk Mabed: Eflatun Kilisesi. [Özel Sayı]. İpek Yolu- Konya Ticaret Odası Dergisi,

    Balıvet, M. (2012). Konya: Dönen Dervişler Şehri. (çev. M. Aydın). NKM

    (227), 33-58.

    Baysal, A. ve Ertunç, Ç. (2021). Mevlâna Türbesi Kalemişlerinde Ortaya Çıkartılan Resimlerin Eflatun ve İşrakilik Bağlamında Bir Analiz Denemesi. Art-Sanat. (15) 35–60.

    Boran A. ve Bayar Ş. (2016, Ekim). Kiliseden Mescide, Mescidden Saat Kulesine: Eflatun. Uluslararası İslam Medeniyetinde Zaman Sempozyumu. Konya.

    Claude, C. (1968). Ibn Sa'îd Sur L'asıe Mıneure Seldjuqıde. Tarih Araştırmaları Dergisi (10) 41-50.

    - (2012). Osmanlılardan Önce Anadolu. (çev. Erol Üyepazarcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları

    Çaycı, A. (2016). Seyahatnamelerde Konya. Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları

    Çelebi, İ. (2012). “Tılsım”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, c. 41, 91-94.

    Çetinel, H. (2019). İbn Saîd El-Mağribî’nin Kitâb El-Coğrafya’sından Anadolu’ya Dair Anekdotlar. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (48) 581-588.

    Demir, R. (2018). Tercüme-i Nasâyih-i Eflâtûn-ı İlâhî Üzerine Notlar. Dört Öge, 8(13), 1-9.

    Demirel, G. (2022). Kent Kimliği ve Hafıza Mekânların Karşılaştırmalı Fotoğraf Analizi: Muş İli Örneği” (35), Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 233-252

    Demirarslan, D. Savcın, E. B. (2017). 17-20. Yüzyıl Arası Resim Sanatı Örneklerinde İstanbul Tasvirleri ve Kentsel Bellek” Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 2(1), 121-151.

    Ebu’l Hasan Ali Bin Ebu Bekir el Herevi (2002). Kitâbü’l-işârât alâ maʿrifeti’z-ziyârât (tah. Dr. Ali Ömer), Kahire: Mektebetü’l- Sekafetü’d-Diniye

    Ebü’l-Vefâ Mahmûdü’d-devle el-Emîr Mübeşşir b. Fâtik el-Âmirî (2013). Muhtâru’l-Hikem ve Mehâsinu’l-Kelim Hikmetli Sözler ve Güzel Deyişler, (çev. Osman Güman), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları

    Erkal, G. (2022). İbn Sa'îd el-Maġribî'nin Kitâbu'l-Coġrâfyâ Adlı Eserinin Notlarla Türkçe Çevirisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.

    Erol, A. (2022). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında Konya ve Bursa Gayrimüslimleri (Şer’iyye Sicillerine Göre). (Yayımlanmamış Doktora tezi). Gazi Üniversitesi.

    Eyice, S. (1966). Konya ile Sille arasında Akmanastır. Manakib al-Arifin’deki Deyr-i Eflâtun, Şarkıyat Mecmuası, 0(6), 135-160.

    - (1971). Konya'nın Alaeddin Tepesinde Selçuklu Öncesine Ait Bir Eser: Eflatun Mescidi. Sanat Tarihi Yıllığı (4), 269-302.

    -(1989). “Akmanastır”. TDV İslâm Ansiklopedisi.

    -(1994). “Eflatun Mescidi” 10, 477-478. TDV İslam Ansiklopedisi.

    Gordlevski, V. (1988). Anadolu Selçuklu Devleti. (çev. A.Yaren, Çev.) Onur Yayınevi

    Güney, E. (2023). Konya İç Kalesi’nin Fiziki ve Sosyal Yapısı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). Karatay Üniversitesi.

    Hasluck, F. W. (1929). Chrıstıanıty And Islam Under The Sultans, Oxford At The Clarendon Pres

    -(2000). Bektaşilik Tetkikleri (çev. R. Hulusi). Milli Eğitim Basımevi.

    -(2013). Sultanlar Zamanında Hristiyanlık ve İslam (2 cilt). (çev. T. Binder). Ayrıntı Yayınevi

    Hillenbrand, C. (2005). Carole Rvandı, the Seljuk court at Konya and the Persianisation of Anatolian cities, Mésogeios, 25–26, pp. 157–69.

    Huart, M. C. (1978). Mevleviler Beldesi Konya, (çev. N. Uzel). Tercüman Yayınları

    Işık, Y. (2023a). Mevlana’nın Yapıtlarında Cinsiyet Kültürü. (Yayımlanmamış Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi.

    -(2023b). Dinsel Folklor Odağında Eskil Yunan Filozofu Platon’un/Eflatun’un Alımlanışı. Culture Academy 3(2) 98-134.

    İbni Bibi (1941). Anadolu Selçuki Devleti Tarihi. (çev. M. N. Gençosman). Uzluk Basımevi.

    İbni Said El-Mağribi (2024). Kitabü’l Coğrafya ve İbn Fazlullah’ın Anadolu ile İlgili Verdiği Bilgiler, (çev. R. Şeşen), İstanbul: Yeditepe Yayınevi.

    İmam Gazali (1981). Tehâfüt El-Felâsife: Filozofların Tutarsızlığı. (çev. B. Karlığa). Çağrı Yayınları

    İnalcık, H. (2015). Tarihe Düşülen Notlar: Konuşmalar 1947-2014. (Cilt 1). İstanbul: Timaş Yayınları

    İnan, Y. (2018). Arkeolojik Alan Yönetimi: Eflatun Pınar Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi.

    Jung, C. G. (2010), Psikoloji ve Din (çev. R. Karabey), İstanbul: Okuyanus.

    Kamil, E. (1937). Tarih Semineri Dergisi/ Travaux Du Semınaıre D'hıstoıre, Metinler ve Vesikalar, “Gazzi ve Mekkinin Anadolu da Seyahatleri” İstanbul: Milli Mecmua Basımevi

    Kâtip Çelebi (2010). Cihannüma. (ed. Sadık Öztürk). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları

    Kaynakçı, A. G. (2020). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Konya, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora tezi.

    Khitrova, Mme B.De (1889). Itinéraires Russes en Orien., Genève: Imprimerie Jules-Guillaume Fick

    Kinneir J. M. (1818). Journey Through Asia Minor: Armenia and Koordistan: İn the Years 1813 and 1814. London: John Murray.

    Konyalı, İ. H. (2007). Abideleri ve Kitabeleriyle Konya Tarihi. Konya: Memleket Gazetesi

    Köprülü, F. (1981). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Diyanet İşleri başkanlığı Yayınları

    Mascetti, M. D. (2000), İçimizdeki Tanrıça: Kadınlığın Mitolojisi, (çev. Belkıs Çorakçı), İstanbul: Doğan.

    Mevlana Celaleddin Rumi (1983). Mesnevi Tercümesi ve Şerhi III-IV Cilt (çev. A. Gölpınarlı), İstanbul: İnkılap Yayınevi

    - (1990). Mesnevi Tercümesi ve Şerhi I-II. (çev. A. Gölpınarlı), İstanbul: İnkılap Yayınevi.

    -(1992) Divan-ı Kebir II-VII cilt (çev. A. Gölpınarlı), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları

    (2003). Mesnevi Tercümesi ve Şerhi V-VI Cilt (çev. A. Gölpınarlı), İstanbul: İnkılap Yayınevi.

    Muhammed b. Abdulkerim eş-Şehristani (2006). El-Milelve’n-Nihal: Dinler ve Mezhepler Tarihi. (çev. M. Tan). İzmir: Yeni Akademi Yayınları

    Muhyiddin İbn El Arabi (2008). El-Bulga Fi’l Hikmeh: Hikmette Son Nokta. (çev. V. İnce). İstanbul: Kitsan.

    Olguner, F. (1989). Batı ve İslam Kaynakları Işığında Platon, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları

    Önge, M. (2023). Konya Kalesi ve Tarihi. Türkiye Selçukluları ve Konya: Mimari. Konya Kitabı XIX. Konya: Konya Ticaret Odası.

    Önge, Y. (1988). Alaaddin Keykubad Döneminde Konya'da İnşa Edilmiş Mimarlık Eserleri. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi (3), 49-60.

    Raby, J. (2004). Nur Al-Dın, The Qastal Al-Shu’aybıyya, And The “Classıcal Revıval. In Muqarnas. (21) 289-310.

    Ramsay, W.M. (1906). Pauline and Other Studies İn Early Christian History. New York: George H. Doran Company

    -(1907). The Cities of St. Paul Theır Influence On Hıs Life And Thoughtl: The Cıtıes Of Eastern Asıa Mınor. New York: George H. Doran Company

    -(1960). Anadolu'nun 'Tarihi Coğrafyası. (çev. M. Pektaş). Milli Eğitim Basımevi

    Redford, S. (1993) The Seljuqs of Rum and the Antique. Muqarna (10) 148-156

    Sak, İzzet ve M. F. Taşın (2018). Şer‘İye Sicillerine Göre Osmanlı Hukukunda Cinsel Suçlar: Konya Örneği (1660‐1740). Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 22(189-251).

    Schımmel, A. (2012). İslam’ın Mistik Boyutları. (çev. E. Kocabıyık.). Kabalcı.

    Shukurov R. (2012). Harem Christianity: The Byzantine Identity of Seljuk Princes, in: The Seljuks of Anatolia: Court and Society in the Medieval Middle East, ed. A.C.S. Peacock, S.N. Yildiz. London,

    -(2016). Türk-Bizans İlişkileri ve Anadolu’nun Türkleşme Süreci. Kültür Bilimleri Akademisi

    Strauss, C. L. (1994), Yaban Düşünce, (çev. T. Yücel). İstanbul: YKY.

    - (2013), Mit ve Anlam, (çev. G. Y. Demir), İstanbul: İthaki.

    Şemsüddin Muhammed b. Mahmûd eş-Şehrezuri (2015). Nüzhetü’l-ervâḥ ve ravżatü’l-efrâḥ: Bilgelerin Tarihi ve Özdeyişleri. (çev. E. Altaş). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları

    Tanpınar, A. H. (2019), Beş Şehir, İstanbul: Dergâh Yayınları.

    Taşdiken, A. (Yönetmen). (2013). Meryem. [Film]. At Yapım.

    Tekinalp, M (2009). Palace churches of the Anatolian Seljuks: tolerance or necessity? Byzantine and Modern Greek Studies (33)2, 148–167.

    Turan, O. (2008). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Yayınevi.

    -(2009). Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkuresi Tarihi: Türk Dünya Nizamının Millî, İslâmî ve İnsanî Esasları. İstanbul: Ötüken Yayınevi

    Yalman, S. (2019). Platon’dan Şehnameye: Selçuklu Dönemi Konya’sında Aziz Ziyaretleri Üzerine Düşünceler. Kutsal Mekanlar ve Kentsel Ağlar, ANAMED s. 119-140

    Yılmaz, E. (2015). II. Abdülhamit Döneminde Konya ve Kentin Yapısal Değişimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi.) Anadolu Üniversitesi

    Zeller, E. (2008). Grek Felsefesi Tarihi, (çev. A. Aydoğan), İstanbul: Say

    URL-1: Konya Büyükşehir Belediyesi https://www.konya.bel.tr.

    URL-2: UNESCO Türkiye Millî Komisyonu https://unesco.org.tr.

    URL-3: https://yolcu360.com/blog/konya-alaeddin-tepesi-gezi rehberi/.

    .https://www.bugunnereyegidelim.com/konya-gezilecek-yerler

    https://www.enuygun.com/bilgi/konya-da-gezilecek-yerler-1/